Đầu tư viễn thông sang Lào: Kinh nghiệm từ thành công của Viettel

Khi thị trường viễn thông nội địa gần như đã bão hòa với gần 90 triệu thuê bao và 90% thị phần thuộc về 3 đại gia: Vinaphone, MobiFone và Viettel, thì việc đầu tư ra nước ngoài đang là phương án được nhiều doanh nghiệp viễn thông Việt Nam quan tâm và lựa chọn. Lào được xem là địa bàn chiến lược cả về kinh tế, lẫn an ninh - quốc phòng đối với Việt Nam. Thành công của Tập đoàn Viễn thông Quân đội Vietel với thương hiệu Unitel tại Lào sẽ là những kinh nghiệm quý cho các doanh nghiệp Việt Nam khác.

Viettel trên đất nước Triệu Voi

Công ty cổ phần Đầu tư Quốc tế (Viettel Global) là doanh nghiệp viễn thông đi đầu trong việc đầu tư sang Lào và đạt được nhiều thành công. Viettel Global hoạt động theo Giấy phép kinh doanh số 0103020282 do Sở Kế hoạch và Đầu tư Thành phố Hà Nội cấp lần đầu ngày 24/10/2007. Cổ đông sáng lập lớn nhất là Tổng Công ty Viễn thông Quân đội (51%).

Ngày 07/02/2008, Viettel Global chính thức nhận giấy phép đầu tư ra nước ngoài của Chính phủ Việt Nam để thực hiện dự án tại Lào. Ngày 21/02/2008, doanh nghiệp nhận giấy phép đầu tư và thành lập công ty Star Telecom tại Đường Nongbone, phường Phonesay, quận Saysettha, thành phố Vientiane, CHDCND Lào. Hình thức đầu tư là liên doanh với công ty Laos Asia Telecom (LAT), trực thuộc Bộ Quốc phòng Lào theo cơ cấu vốn góp Viettel Global đóng góp 49% (vốn bằng thiết bị trong thời gian 1 năm kể từ khi thành lập liên doanh; LAT góp 51% vốn bằng giá trị tài sản và mạng lưới hiện có (sau khi được định giá lại) ngay sau khi liên doanh được thành lập.

Tổng mức đầu tư của dự án là 83,7 triệu USD (tương đương 844.478 triệu Kíp Lào, 1.344.086.067.109,8 VND), bao gồm: (1) Thiết bị mạng và truyền dẫn đầu tư mới: 61,34 triệu USD, trong đó Viettel đóng góp 15,9 triệu USD; (2) Tài sản thiết bị của LAT chuyển sang: 16,55 triệu USD.

Về công nghệ sử dụng, dự án tiếp tục lựa chọn triển khai mạng di động tế bào mặt đất - GMS tại Lào. Hệ thống này sử dụng công nghệ truy nhập phân chia theo thời gian TDMA, phương thức điều chế GMSK với BT=0.3 và đạt tốc độ 271kb/s tại giao diện vô tuyến. Băng tần cơ bản là 890 – 960 Mhz gồm 124 sóng mạng, mỗi sóng mạng có độ rộng 200khz và được chia thành 8 khe thời gian, các sóng mạng đường xuống và đường lên cách nhau 45Mhz. Về sau băng tần dùng cho hệ thống này được mở rộng thêm tại băng tần 1800Mhz và được gọi là hệ thống GSM 1800, còn hệ thống sử dụng băng tần 900Mhz gọi là GSM 900.

Chỉ sau hai năm hoạt động tại thị trường Lào, Unitel đã đứng đầu về số lượng thuê bao phát triển mới, lũy kế hệ thống đạt trên 1,6 triệu thuê bao, tăng từ 35% vào cuối năm 2010 lên 42% vào cuối năm 2011, dẫn đầu về thị phần di động tại Lào. Riêng mạng 2G và 3G đã có 500 trạm, đã phủ được 100% trung tâm huyện.

Nhằm phát triển mạng lưới, Công ty đã triển khai thêm được 3500km cáp quang, phủ khắp 17 tỉnh, thành trên đất nước Lào. Công ty cũng đã phối hợp với Viettel Vietnam và Viettel Cambodia hoàn thành xây dựng mạng đường trục Việt Nam - Lào - Campuchia sử dụng công nghệ ghép kênh quang theo bước sóng (DWDM) với tổng dung lượng 400Gb/s kết nối với nhiều cửa khẩu tạo thuận lợi cho việc phát triển kinh tế và cho người dân trong khu vực.

Tính đến tháng 7/2012, Unitel đã triển khai được mạng truyền dẫn cáp quang lớn nhất tại Lào với 17.000 km, phủ sóng khắp các tỉnh, thành, kể cả các vùng biên giới xa xôi. Unitel đã đầu tư, xây dựng hệ thống kết cấu hạ tầng kỹ thuật sâu rộng với 2.500 trạm phát sóng 2G và 3G, phủ sóng 100% số huyện và 95% dân số Lào.

Nếu như thời điểm năm 2008, công ty chỉ có 4 cửa hàng và 20 đại lý, thì nay đã có hệ thống phân phối tới từng bản, làng với 143 cửa hàng, 15.000 đại lý, điểm bán, với hàng nghìn nhân viên bán hàng trực tiếp trên toàn quốc. Unitel trở thành mạng viễn thông lớn nhất tại Lào cả về khách hàng, vùng phủ sóng và doanh thu. Số thuê bao của Unitel cũng phát triển nhanh và đầy ấn tượng, từ 266 nghìn thuê bao (năm 2009) lên 1,7 triệu thuê bao vào tháng 07/2012. Nỗ lực đầu tư đó khiến Unitel bỏ xa ba nhà mạng còn lại vốn đã hoạt động tại Lào từ 10-15 năm trước.

Năm 2011, Unitel đạt doanh thu gần 900 tỷ Kíp (tương đương 110 triệu USD), gấp 11 lần so với năm 2009, đóng góp cho nhân sách nhà nước Lào gần 220 tỷ Kíp (khoảng 27,4 tỷ USD). Năm 2012 doanh thu ước tính đạt 158 triệu USD, lợi nhuận sau thuế 45 triệu USD và nộp ngân sách cho Nhà nước khoảng 43 triệu USD. Tổ chức viễn thông thế giới Terrapinn (Úc) bình chọn Unitel là một trong 5 nhà khai thác viễn thông xuất sắc của khu vực châu Á.

Đâu là nguyên nhân của thành công?

Có thể nói, năng lực tài chính vững chắc, cộng với việc không ngừng chú trọng nâng cao trình độ công nghệ, cùng đội ngũ cán bộ mẫn cán, được đào tạo tốt, có trách nhiệm cao, sự am hiểu tường tận về môi trường kinh doanh đặc trưng của Lào và chiến lược kinh doanh rõ ràng… là những nguyên nhân tạo nên thành công của Viettel trên đất Lào anh em.

Lào là đất nước có dân cư phân bố thưa thớt, địa hình chủ yếu là đồi núi với 17 tỉnh, thành, hàng chục nghìn thôn bản, là quốc gia đa dân tộc với ba dân tộc lớn nhất là Lào Lùm, Lào Sủng và Lào Thơng, có những nét văn hóa đặc trưng khác nhau. Trên một địa bàn như vậy, các giải pháp kinh doanh tiếp thị truyền thống đều không thể áp dụng hiệu quả. Nếu như ở Việt Nam, công cụ báo chí có hiệu quả tác động nhanh chóng, thì trên đất Lào, đa phần người dân các dân tộc lại không chú trọng, hoặc khó tiếp cận thông tin thị trường qua các kênh, như: tivi, báo in, hay báo mạng. Việc gửi một nội dung tin nhắn SMS đến các thuê bao để tung ra các chương trình khuyến mại ở Lào là một việc cực kỳ “dại dột” do việc hỗ trợ tiếng Lào của các phần mềm còn nhiều hạn chế.

Đứng trước thực tế trên, Unitel đã chọn cách tiếp cận phát triển thị trường theo hướng “Door to door”, tức là tung đội ngũ nhân viên, cộng tác viên đến các địa phương, thậm chí là đến các mường ở vùng sâu, vùng xa để truyền thông dịch vụ, sản phẩm. Công ty cũng đã mua hàng trăm chiếc xe máy cho hàng trăm điểm kinh doanh trên toàn quốc, mỗi chiếc xe máy được trang bị loa, ampli có thể kết nối USB, để mỗi khi có chương trình khuyến mãi mới sẽ ghi âm nội dung phù hợp với ngôn ngữ, văn hóa các vùng miền để phát cho các nhân viên, cộng tác viên bán hàng lưu động. Với hình thức tiếp cận thị trường này, Unitel có thể đi vào các vùng sâu, vùng xa với dân cư thưa thớt để đến đúng đối tượng khách hàng.

Tại Lào hàng năm có khá nhiều các Bun (lễ hội), thu hút đông đảo người dân bản địa tham gia và đây chính là cơ hội kinh doanh cho các doanh nghiệp làm dịch vụ, trong đó có doanh nghiệp viễn thông. Ngoài việc tận dụng những Bun chung của người Lào, Unitel đã tổ chức một số Bun như kết hợp biểu diễn văn nghệ, trò chơi dân gian… để thu hút người dân đến chơi và tìm hiểu dịch vụ viễn thông của Unitel.

Chiến lược đầu tư theo hướng “kỹ thuật đi trước, kinh doanh theo sau” của Viettel được xuất phát từ quan điểm “kinh doanh viễn thông là kinh doanh hạ tầng" đã giúp Unitel có vị trí vững vàng, lâu dài trên đất Lào.

Bên cạnh đó, với triết lý “Kinh doanh gắn liền với trách nhiệm xã hội”, ngay từ khi bắt đầu kinh doanh, thực hiện cam kết với chính phủ Lào, Unitel đã triển khai hiệu quả nhiều chương trình xã hội, như: Kết nối miễn phí dịch vụ internet cho hơn 600 trường học và cơ sở giáo dục; Triển khai hệ thống cầu truyền hình kết nối 24 điểm trên cả nước thuộc Bộ Quốc phòng để phục vụ công tác quản lý, góp phần đảm bảo an ninh quốc phòng của đất nước; Tài trợ xây dựng 2 bệnh viện cho tỉnh Atapue; Ủng hộ đồng bào bị bão lụt, tài trợ máy tính, thiết bị kết nối Internet cho các đơn vị bộ đội… với tổng giá trị hơn 2,8 triệu USD; Cung cấp đường truyền dẫn và hỗ trợ sử dụng dịch vụ Internet cho toàn bộ các bộ, cơ quan ban ngành nhằm mục tiêu phát triển Chính phủ điện tử (E-Government); Tài trợ toàn bộ kinh phí xây dựng và vận hành khai thác hệ thống cầu truyền hình cho Chính phủ phục vụ việc điều hành đất nước đến cấp tỉnh; Triển khai xây dựng và cung cấp miễn phí Internet cho toàn bộ hệ thống trường học công lập trên toàn đất nước Lào; Hỗ trợ trẻ em nghèo, nhân dân nghèo và người có thu nhập thấp thông qua các các gói cước chuyên biệt. Đặc biệt, công ty Star Telecom có 2 sản phẩm đặc biệt hướng tới người nghèo là sản phẩm Sumo - máy Handset và sản phẩm điện thoại cố định Unihome có kèm sim giá rẻ được người dân Lào rất ủng hộ.

Và, những bài học được rút ra

Để thúc đẩy hiệu quả hoạt động đầu tư ra nước ngoài trong lĩnh vực viễn thông, không chỉ cần những chính sách khuyến khích, tạo môi trường đầu tư trong nước và nước sở tại, mà cần nhận thức, nỗ lực trong chính bản thân mỗi doanh nghiệp. Qua sự thành công của Viettel tại Lào có thể rút ra những bài học sau:

Thứ nhất, tăng cường tìm hiểu môi trường kinh doanh viễn thông của Lào:

- Chủ động tìm kiếm thông tin qua các kênh thông tin khác nhau, như: các trang web, các phương tiện thông tin đại chúng, các cơ quan đại diện kinh tế thương mại của Việt Nam, cũng như các doanh nghiệp đã có kinh nghiệm trong đầu tư tại Lào.

- Thành lập bộ phận chuyên nghiên cứu thị trường của doanh nghiệp, liên tục cập nhật các thông tin về hệ thống luật pháp, các thay đổi trong cơ chế, chính sách, hoạt động của thị trường vốn, thị trường lao động, thị trường tài chính tại Lào…

- Tiến hành điều tra thị trường Lào một cách trực tiếp thông qua các chuyến đi thực tế tại Lào. Thường xuyên tham gia các buổi hội thảo xúc tiến đầu tư của Lào, các chương trình tập huấn về đầu tư ra nước ngoài do Bộ Kế hoạch và Đầu tư tổ chức.

Thứ hai, hoàn thiện năng lực quản lý dự án: Theo đó, cần lập kế hoạch chi tiết, cụ thể cho các dự án, đảm bảo các nội dung trong dự án được thực hiện một cách đầy đủ. Thường xuyên tổ chức công tác kiểm tra, giám sát thực hiện dự án.

Bên cạnh đó, cần có kế hoạch tuyển dụng đội ngũ cán bộ quản lý dự án có trình độ chuyên môn. Tiến hành tập huấn, đào tạo nâng cao năng lực quản lý dự án trong nước, cũng như tại nước ngoài. Đặc biệt, cần thường xuyên tổ chức học hỏi kinh nghiệm, mô hình quản lý dự án của các doanh nghiệp đầu tư ra nước ngoài.

Thứ ba, tăng cường năng lực tài chính và khoa học công nghệ: Lào đang là một quốc gia có nền kinh tế kém phát triển, thiếu vốn và hạn chế về khả năng công nghệ. Do đó, các doanh nghiệp Việt Nam cần phải chủ động về nguồn vốn và các dây chuyền sản xuất, có những cải tiến về khoa học, công nghệ phù hợp với nước sở tại.

Thứ tư, xây dựng quan hệ hợp tác giữa các doanh nghiệp Việt Nam tại Lào: Hiện nay, các doanh nghiệp Việt Nam đầu tư sang Lào còn “đơn thương, độc mã”, mà chưa có sự phối hợp, giúp đỡ nhau trong quá trình hội nhập quốc tế. Trong khi đó, doanh nghiệp muốn hoạt động có hiệu quả trên thị trường quốc tế, nhất thiết cần tạo ra mối quan hệ hợp tác với nhau. Thông qua đó các doanh nghiệp có thể chia sẻ cho nhau về kinh nghiệm làm ăn, kinh nghiệm quản lý các dự án tại Lào, cũng như giúp đỡ lẫn nhau khi gặp những rủi ro, hoặc sự cố về tài chính, công nghệ, các tranh chấp… Nếu các doanh nghiệp viễn thông cùng đầu tư trên một thị trường có sự hợp tác với nhau sẽ giảm thiểu được sự lãng phí nguồn lực và tận dụng được cơ hội, thời gian, vốn để mở rộng quy mô đầu tư. Do vậy, sự liên kết giữa các doanh nghiệp đầu tư ra nước ngoài càng cần thiết hơn.

Nhu cầu về viễn thông của Lào hiện nay vẫn không ngừng được nâng cao, nhiều mảng dịch vụ còn đang bỏ ngỏ, mức độ thâm nhập thị trường viễn thông còn thấp… Đó là những cơ hội để các doanh nghiệp viễn thông Việt Nam tiếp bước Viettel tạo thêm nhiều thành công hơn nữa trên đất bạn. Kinh nghiệm thành công của Viettel sẽ giúp các doanh nghiệp Việt Nam khác có những bài học quý giá trên con đường chinh phục những miền đất “mới”, trong đó có Lào./.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Ban Quan hệ quốc tế - VCCI (2012). Hồ sơ thị trường Lào

2. Bộ Thông tin và Truyền thông (2012). Sách trắng Công nghệ thông tin và Truyền thông Việt Nam, Nxb Thông tin và Truyền thông, Hà Nội.

3. Công ty Cổ phần đầu tư quốc tế Viettel (2012). Báo cáo thường niên 2011.

4. Cơ quan Tham tán kinh tế - văn hóa Việt Nam tại Lào (2010). Kinh tế - xã hội Lào giai đoạn 2006-2010 và dự báo giai đoạn 2010-2015.

5. Phan Minh (2011). Viettel thành công nhờ hiểu văn hóa Lào, Báo Bưu điện Việt Nam, số 48 ra ngày 22/4/2011.

6. Business Monitor International (2012). Cambodia and Laos Telecommunications Report 2012.

ThS. Nguyễn Minh Phương- Lê Như Quỳnh

Theo Tạp chí Kinh tế vào Dự báo số 9/2013