Thành công của các mô hình khu công nghiệp (KCN), khu chế xuất (KCX) sau hơn 20 năm xây dựng và phát triển đã khẳng định chủ trương đúng đắn của Chính phủ và tạo bước chuyển biến mạnh mẽ cho cả nền kinh tế.
Những con số ấn tượng
Sau 20 năm (1991-2011) xây dựng và phát triển, kể từ khi KCX đầu tiên - KCX Tân Thuận được hình thành tại TP.HCM đến nay hệ thống các KCN, KCX đã có mặt ở hầu hết các tỉnh thành trên cả nước và có những đóng góp không nhỏ vào sự phát triển kinh tế - xã hội chung của cả nước. Theo số liệu của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, tính đến tháng 12/2011 cả nước đã có 238 KCN, KCX được thành lập với tổng diện tích đất tự nhiên hơn 76.000ha, trong đó diện tích đất công nghiệp có thể cho thuê đạt gần 46.000ha, chiếm 61% tổng diện tích đất tự nhiên. Các KCN, KCX được phân bố trên cơ sở phát huy lợi thế địa kinh tế, tiềm năng của các địa phương và của các vùng kinh tế trọng điểm.
Đáng lưu ý, các KCN, KCX đã huy động được lượng vốn đầu tư lớn của các thành phần kinh tế, đặc biệt là vốn đầu tư nước ngoài. Tính đến cuối năm 2011 các KCN, KCX đã thu hút được 4.113 dự án có vốn đầu tư nước ngoài với tổng số vốn đầu tư đăng ký đạt 59,6 tỷ USD. Chỉ tính riêng trong năm 2011, tổng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài đã đăng ký vào các KCN, KCX đạt 6,4 tỷ USD, tổng vốn đầu tư thực hiện đạt 7,28 tỷ USD tương đương với 44% và 67% tổng vốn FDI của cả nước trong năm 2011.
Bên cạnh đó, các KCN, KCX đã góp phần không nhỏ thúc đẩy sự tăng trưởng giá trị sản xuất công nghiệp, nâng cao giá trị xuất khẩu và sức cạnh tranh của nền kinh tế. Nếu ở giai đoạn 1996-2000, giá trị sản xuất công nghiệp của các KCN, KCX chỉ đạt 9,5 tỷ USD, tăng bình quân khoảng 20%/năm, thì sang giai đoạn 2001-2005 đạt 44,4 tỷ USD, tăng bình quân 23%/năm và đến giai đoạn 2006-2010 đạt 125 tỷ USD, tăng bình quân 32%/năm. Sức cạnh tranh của các doanh nghiệp trong KCN, KCX cũng có những chuyển biến tích cực, điều đó đã thể hiện rất rõ ở giá trị xuất khẩu của các doanh nghiệp tăng đều qua từng giai đoạn. Cụ thể, tổng giá trị kim ngạch xuất khẩu của các doanh nghiệp giai đoạn 1996-2000 đạt 6,2 tỷ USD, giai đoạn 2001-2006 đạt 22,3 tỷ USD và đến giai đoạn 2006-2010 đã đạt 63,7 tỷ USD, tăng 2,85 lần so với kỳ kế hoạch trước.
Ngoài ra, các KCN, KCX còn góp phần quan trọng trong việc giải quyết việc làm, đào tạo nguồn nhân lực, nâng cao thu nhập cho người lao động. đồng thời góp phần tích cực vào việc bảo vệ môi trường sinh thái.
Đánh giá cao những thành quả tích cực đã được các KCN, KCX tạo ra sau 20 năm xây dựng và phát triển, Phó Thủ tướng Chính phủ Hoàng Trung Hải khẳng định: “Mô hình kinh tế tập trung – KCN, KCX đã được Đảng và Nhà nước chủ trương thực hiện từ những năm đầu đổi mới và mở cửa nền kinh tế. Để triển khai và hỗ trợ cho mô hình kinh tế này Nhà nước cũng đã dành cho các KCN, KCX nhiều cơ chế, chính sách sách đặc thù. Những thành quả đạt được của các KCN, KCX sau 20 năm xây dựng, phát triển thực sự là những con số ý nghĩa, đã khẳng định chủ trương của Nhà nước là đúng đắn và tạo nên diện mạo mới cho cả nền kinh tế…”
Định hướng cho tương lai
Tuy nhiên, Phó Thủ tướng cũng thẳng thắn nhìn nhận, những thành quả đạt được của các KCN, KCX vẫn thực sự chưa xứng với tiềm năng và chưa đạt được như mong muốn. Nguyên nhân được Phó Thủ tướng chỉ rõ: Thủ tục hành chính còn nặng nề, công tác quy hoạch còn nhiều bất cập chồng chéo, môi trường đầu tư chưa hấp dẫn, công tác giải phóng mặt bằng còn chậm, liên kết giữa các bộ ngành lỏng lẻo… những hạn chế đó đang gây ảnh hưởng không nhỏ tới hiệu quả hoạt động của các KCN, KCX. Trong thời gian tới những hạn chế này cần phải được khắc phục ngay để rộng đường thu hút các nhà đầu tư, phát triển cơ sở hạ tầng, lấp đầy các KCN, KCX…Và để làm sao đạt được những mục tiêu do Nghị quyết VIII đã đề ra như: Đến năm 2015 phải thu hút được 13-15 tỷ USD vốn đầu tư cơ sở hạ tầng các KCN, KCX; lấp đầy 70% diện tích; đóng góp 50% giá trị sản xuất công nghiệp; đóng góp 45-50% vào giá trị kim ngạch xuất khẩu…
Tiếp thu ý kiến chỉ đạo của Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải, tại Hội nghị tổng kết 20 năm xây dựng và phát triển KCN, KCX, KKT ông Nguyễn Văn Quang, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho biết: Để khắc phục hạn chế và phát huy những thành quả đã đạt được, trong thời gian tới các KCN, KCX sẽ tập trung phát triển theo định hướng: nâng cao chất lượng quy hoạch KCN, KCX, việc xây dựng và triển khai quy hoạch KCN, KCX sẽ gắn với thực hiện quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội, quy hoạch sử dụng đất, quy hoạch phát triển các ngành công nghiệp, quy hoạch tổng thể các KCN, KCX sẽ dựa trên những tính toán về tiềm năng, lợi thế của từng địa phương. Và đặc biệt, việc phát triển về số lượng và quy mô của các KCX, KCN sẽ dựa trên thực tế phát triển của địa phương, đảm bảo hiệu quả sử dụng đất công nghiệp, kiên quyết không phát triển KCN, KCX trên đất nông nghiệp có năng suất ổn định.
Bên cạnh đó, sẽ cải thiện chất lượng thu hút đầu tư vào các KCN, KCX và ưu tiên thu hút vào các ngành nghề lĩnh vực có hàm lượng công nghệ cao, thâm dụng vốn, thân thiện với môi trường, các ngành nghề xác định là mũi nhọn phát triển của Việt Nam. Tăng cường tính liên kết ngành trong phát triển KCN, KCX để hình thành nên các KCN, KCX liên ngành nhằm tăng lợi thế và sức cạnh tranh của các KCN, KCX. Xây dựng kế hoạch, chương trình thống nhất trên phạm vi cả nước, tập trung xúc tiến đầu tư theo vùng để tăng cường hiệu quả, tránh chồng chéo. Thực hiện xúc tiến đầu tư có trọng tâm trọng điểm vào các lĩnh vực có lợi thế..
Đồng thời điều chỉnh, bổ sung, hoàn thiện cơ chế chính sách hiện hành về KCN, KCX theo hướng tăng phân cấp uỷ quyền từ Trung ương tới địa phương, có cơ chế kiểm tra giám sát chặt chẽ.
Ngoài ra, các KCN, KCX sẽ được tăng cường giám sát việc chấp hành pháp luật về môi trường gắn với việc xử lý vi phạm một cách kiên quyết, dứt điểm. Nâng cao năng lực quản lý và kỹ thuật về môi trường cho các cơ quan liên quan đến KCN, KCX để tạo điều kiện cho các cơ quan có đầy đủ nguồn lực thực hiện nhiệm vụ bảo vệ môi trường…/.
Tác giả: Việt Nga