Tỉnh Phú Yên được tái lập từ tỉnh Phú Khánh vào năm 1989, là tỉnh có xuất phát điểm nền kinh tế thấp, các điều kiện kinh tế xã hội còn nhiều khó khăn, xa các trung tâm kinh tế lớn của đất nước. Do đó, tình hình thu hút đầu tư nước ngoài của Phú Yên trong những năm qua gặp rất nhiều khó khăn. Tính đến nay, trên địa bàn tỉnh Phú Yên có 35 dự án đầu tư nước ngoài đang được cấp Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư, với tổng vốn đầu tư trên 4,765 tỷ USD. Trong đó, có 24 dự án đã đi vào hoạt động, sản xuất, kinh doanh, 08 dự án đang trong quá trình đầu tư. Các dự án FDI đầu tư tại Phú Yên chủ yếu vào các lĩnh vực công nghiệp chế biến, du lịch và nông, lâm, thủy sản .. . ở vùng biển và ven biển.
Nhìn chung, hoạt động thu hút vốn FDI vào tỉnh đã đem lại nhiều thành tựu quan trọng, đóng góp tích cực vào sự phát triển kinh tế xã hội. Đây là nguồn vốn bổ sung quan trọng cho tổng vốn đầu tư xã hội, góp phần đáp ứng nhu cầu đầu tư phát triển xã hội và tăng trưởng kinh tế. Trong giai đoạn 2006 - 2010, tổng vốn đầu tư phát triển của khu vực đầu tư nước ngoài là 5.808 tỷ đồng, chiếm tỷ trọng 23% tổng vốn đầu tư phát triển toàn xã hội; giai đoạn 2011 - 2015, tổng vốn đầu tư phát triển khu vực có vốn đầu tư nước ngoài 19.067 tỷ đồng, chiếm tỷ trọng 31,33% tổng vốn đầu tư phát triển toàn xã hội và tăng gấp 3 lần so với giai đoạn 2006- 2010. Đầu tư trực tiếp nước ngoài góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế, nâng cao năng lực sản xuất công nghiệp. Tốc độ tăng trưởng giá trị sản xuất của khu vực kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài bình quân giai đoạn 2006 - 2010 tăng 28,2%; giai đoạn 2011 - 2015, bình quân tăng 19,3%, góp phần thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng công nghiệp hoá, hiện đại hoá. Đầu tư nước ngoài đã và đang tạo ra một số ngành công nghiệp mới, tăng thêm năng lực cho ngành công nghiệp của Phú Yên như: mía đường, công nghiệp chế biến nông, lâm, thủy sản, thực phẩm, dịch vụ - du lịch và tương lai là ngành công nghiệp lọc hóa dầu.
Về mặt xã hội, đầu tư nước ngoài góp phần quan trọng trong việc tạo việc làm, tăng năng suất lao động, cải thiện nguồn nhân lực. Hiện nay, khu vực có vốn đầu tư nước ngoài đã tạo ra việc làm cho trên 3.500 lao động trực tiếp và hàng ngàn lao động gián tiếp với thu nhập bình quân khoảng trên 6 triệu đồng/tháng/người. Thông qua sự tham gia trực tiếp vào hoạt động của các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, Phú Yên đã từng bước hình thành đội ngũ cán bộ quản lý, công nhân kỹ thuật trình độ cao, lao động có tay nghề và có tác phong công nghiệp, có kỷ luật lao động, học hỏi và ứng dụng được các phương thức, kinh nghiệm quản lý.
Tuy nhiên, nhìn chung chất lượng nguồn vốn FDI vào tỉnh chưa cao, phần lớn các dự án FDI có quy mô nhỏ (bình quân 136,1 triệu USD/dự án) và chủ yếu đầu tư vào các lĩnh vực công nghiệp chế biến. Tỷ lệ vốn thực hiện thấp so với vốn đăng ký (chỉ khoảng 23,8%). Một số dự án sau khi được cấp giấy chứng nhận đăng ký đầu tư có tiến độ triển khai chậm hoặc chưa triển khai. Cơ cấu thu hút vốn FDI vào tỉnh còn mất cân đối theo ngành kinh tế; theo hình thức, địa bàn đầu tư và đối tác đầu tư. Do các nhà đầu tư chủ yếu lựa chọn các lĩnh vực ít rủi ro, hiệu quả cao và có khả năng thu hồi vốn nhanh nên các dự án FDI chủ yếu tập trung vào các ngành, các lĩnh vực như khách sạn, dịch vụ lưu trú và du lịch, công nghiệp chế biến. Trong những năm qua, Phú Yên chưa thu hút được các dự án đầu tư nước ngoài vào lĩnh vực phát triển cơ sở hạ tầng, công nghệ cao. Các dự án đầu tư chủ yếu tập là 100% vốn nước ngoài (98,1%, điều này tác động đến khả năng tiếp thu kinh nghiệm quản lý, kinh doanh và công nghệ từ đối tác nước ngoài. Địa bàn đầu tư chỉ tập trung vào những địa phương ven biển có điều kiện thuận lợi như huyện Đông Hòa, Tuy An, TP.Tuy Hòa. Các dự án FDI chưa tạo ra được sự chuyển biến quan trọng về chuyển giao công nghệ và năng lực nội sinh về công nghệ. Hơn nữa, mức độ đóng góp của khu vực FDI vào kinh tế xã hội tỉnh có tăng nhưng còn thấp. Đồng thời, cũng có nhiều dự án FDI có hiện tượng lợi dụng giá chuyển nhượng để trốn, tránh thuế.
Trong những năm tới, Phú Yên khuyến khích đầu tư vào các lĩnh vực: công nghiệp lọc – hóa dầu, công nghệ thông tin, điện tử, công nghệ sinh học ...; chú trọng công nghệ nguồn từ các nước công nghiệp phát triển như Hoa Kỳ, EU, Nhật Bản. Trước mắt, tỉnh tạo điều kiện để đẩy nhanh tiến độ đầu tư một số dự án lớn như: dự án Khu du lịch liên hợp cao cấp New City, dự án Trường đua ngựa, dự án sinh thái biển đảo Sun Rise... , tiếp tục kêu gọi đầu tư vào Khu kinh tế Nam Phú Yên. Tỉnh cũng mong muốn các doanh nghiệp FDI tham gia xây dựng kết cấu hạ tầng kỹ thuật bằng các phương thức như: PPP, BOT, BT để xây dựng cảng biển, đường bộ, cấp nước, thoát nước và xử lý rác thải... Ngoài ra, các ngành như du lịch biển đảo kết hợp với nghỉ dưỡng, y tế, giáo dục, đào tạo, tài chính,... các dự án đầu tư ứng dụng công nghệ cao, công nghệ sinh học trong các khâu sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp và thuỷ sản cũng được ưu tiên.
Nguyễn Thị Việt Tài - IPCC